PROGRAM PRACY LOGOPEDYCZNEJ

w  Zespole Szkolno - Przedszkolnym

im.  Powstańców Wielkopolskich

w Wilkowicach

 

 

 

 

 

 

 

 

Opracowała: logopeda - mgr Alicja Ziegler

 

 

Terapia logopedyczna obejmuje oddziaływania korekcyjne w zakresie zaburzonych czynności mowy. Zbiór przedstawionych poniżej celów wyznacza jednocześnie program terapii. Zajęcia logopedyczne organizuje się dla dzieci z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę. Zajęcia prowadzone będą  w grupie do 4 osób.

 

CELE I GŁÓWNE ZADANIA TERAPII:

-Przeprowadzanie badań wstępnych w celu ustalenia stanu mowy dziecka.

-Kształtowanie prawidłowej mowy poprzez korygowanie zaburzeń w zakresie strony fonetycznej, leksykalnej, gramatycznej.

-Stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy.

-Doskonalenie wymowy już ukształtowanej.

-Organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli.

 

 

Zajęcia odbywają się w grupach 4 osobowych. Dzieci podzielone są  w miarę możliwości według wad wymowy. Objęcie dziecka zajęciami pomocy psychologiczno-pedagogicznej wymaga zgody rodzica. Po wykonaniu badań przesiewowych rodzice informowani są o wynikach. Niezbędnym czynnikiem owocnej terapii jest współpraca z rodzicami, którzy ćwiczą z dzieckiem w domu. Na zajęcia dziecko przynosi zeszyt A4, w którym będzie miało zestaw ćwiczeń na dany tydzień.

 

OGÓLNY PLAN PRACY LOGOPEDYCZNEJ:

-Diagnoza logopedyczna.

-Ćwiczenia przygotowujące artykulatory do wywoływania zaburzonych głosek.

-Ćwiczenia oddechowe: wyrabianie oddechu dla mowy, ćwiczenia oddechu przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.

-Ćwiczenia narządów artykulacyjnych: języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy.

-Słuchowe: usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze lub źle wypowiadanych.

-Ćwiczenia emisyjno - głosowe: wyrabianie właściwej tonacji, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów.

-Artykulacyjne: usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywołanie głosek w izolacji, utrwalenie ich poprawnej realizacji w logotomach, wyrazach, zdaniach, nauka wierszy, piosenek z nasileniem głoski ćwiczonej.

-Leksykalne: rozwijanie mowy poprzez opowiadanie historyjek obrazkowych, opowiadanie ilustracji, przeczytanego tekstu, udzielanie odpowiedzi na pytania, gry i zabawy ortofonicznie.

-Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy.

-Wywołanie głoski w izolacji.

-Utrwalenie głoski korygowanej na materiale językowym w logotomach, wyrazach (nagłos, śródgłos, wygłos), zdaniach.

-Ćwiczenia utrwalające wywołaną głoskę w wierszykach, piosenkach, wyliczankach, powiedzeniach.

-Automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej, opowiadania ilustracji, historyjek obrazkowych, rozmowy kierowane.

-Ćwiczenia utrwalające z wykorzystaniem komputera.

-Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną.

-Ćwiczenia ortofoniczne (udział w zajęciach grupowych).

-Ćwiczenia stymulujące rozwój słuchu fonemowego.

-Ćwiczenia stymulujące ogólny rozwój dziecka (rozwijanie słownictwa czynnego   i biernego, koordynacji wzrokowo- słuchowo- ruchowej, pamięci, myślenia, orientacji przestrzennej).

-Kształtowanie twórczej aktywności słownej dziecka poprzez tworzenie swobodnych tekstów, rymowanek.

 

 

METODY PRACY:

Aktywne (dziecko świadomie ćwiczy mowę, bierze udział w terapii).

Demonstracja - pokazanie dziecku na czym polega mówienie danej głoski (poprawne ułożenie n. mowy przed lustrem).

Demonstracja + instrukcja - logopeda pokazuje i omawia co dzieje się z artykulatorami, mówi co dziecko ma zrobić.

Metoda mechaniczna - stosowanie przyborów typu szpatułka, rerek, monokinezy (ćwiczenia z palcem) oraz innych przyrządów logopedycznych.

Metody substytucyjne - wykorzystywane są już utrwalone głoski i przekształcane w te których dziecko nie wymawia poprawnie, np. długie wypowiadanie dziąsłowego t” prowadzi do powstania cz”, a wypowiadanie dziąsłowego cz” do powstania sz”.

Metody ortofoniczne - wywoływanie głosek przez odpowiednie ćwiczenia oddechowe i inne wspomagające.

Metody pasywne (zabawa, logorytmika, rytmika, rysowanie) dziecko nie zajmuje się samą mową, ale wpływają na nią emocje, pamięć, motywacja.

 

PLAN PRACY:

-Prace organizacyjne: przygotowanie gabinetu do podjęcia terapii logopedycznej, zebranie pomocy dydaktycznych.

-Diagnoza logopedyczna - kwalifikowanie dzieci do zajęć logopedycznych, zapoznanie się z opiniami i orzeczeniami poradni psychologiczno - pedagogicznej, konsultacje z wychowawcami i pedagogiem szkolnym, założenie teczek z dokumentacją.

Terapia logopedyczna:

-Ćwiczenia oddechowe: wyrabianie oddechu dla mowy, ćwiczenia oddechu przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.

-Ćwiczenia głosowe: wyrabianie właściwej tonacji, kierowanie głosu na maskę, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów.

-Ćwiczenia słuchowe: usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze i źle wypowiedzianych.

-Ćwiczenia artykulacyjne: usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywoływanie głosek w izolacji, utrwalanie ich poprawnej realizacji w logotomach, wyrazach, zdaniach, nauka wierszy, piosenek z nasileniem głoski ćwiczonej.

-Ćwiczenia leksykalne: rozwijanie mowy poprzez opowiadanie historyjek obrazkowych, opowiadanie ilustracji, przeczytanego tekstu, udzielanie odpowiedzi na pytania, gry i zabawy ortofoniczne, ćwiczenia w czytaniu i pisaniu.

Współpraca z wychowawcami, rodzicami - instruowanie o sposobie korekcji mowy, pokaz ćwiczeń, informowanie o postępach.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Założenia programowe i cele pracylogopedycznej

 

Zajęcia logopedyczne organizuje się dla dzieci z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę; zajęcia prowadzą logopedzi. Zajęcia specjalistyczne mogą być prowadzone indywidualnie lub grupowo.

Zgodnie z wymienionym zarządzeniem do zadań logopedy należy w szczególności:

1. przeprowadzanie badań wstępnych, w celu ustalenia stanu mowy uczniów, w tym mowy głośnej;
2. diagnozowanie logopedyczne oraz – odpowiednio do jego wyników – organizowanie pomocylogopedycznej;
3. prowadzenie terapii logopedycznej indywidualnej i w grupach dzieci, u których stwierdzono nieprawidłowości w rozwoju mowygłośnej;
4. organizowanie pomocy logopedycznej dla dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu przy ścisłej współpracy z nauczycielami prowadzącymi zajęcia z zakresu profilaktyki logopedycznej;
5. organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno – pedagogicznej dla dzieci, rodziców inauczycieli;
6. wspieranie działań wychowawczych i profilaktycznychnauczycieli.

 

Program pracy logopedycznej zakłada objęcie opieką logopedyczną dzieci z klas 1-3 oraz starszych uczniów uczących się w SP w Wilkowicach w zakresie eliminowania zaburzeń mowy. Nastawiony jest na wspieranie edukacyjne dzieci z problemami logopedycznymi, ze zwróceniem uwagi na zakres zaburzeń, potrzeby i ich możliwości.

Koncepcja programu eksponuje działalność skierowaną na prawidłowy rozwój mowy, który wpływa na rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy dziecka, zaspokojenie potrzeby akceptacji i sukcesów, poczucie własnej wartości, budowanie więzi i kontaktów z rówieśnikami.

Opieką logopedyczną objęte zostaną dzieci z zaburzeniami wymowy – po przeprowadzeniubadań wstępnych przy użyciu odpowiednich narzędzi badawczych, rozmów z nauczycielami i  rodzicami. Proces ten mysi być zaplanowany, zorganizowany a efekty pracy systematycznie kontrolowane.

W programie uwzględniono zasady, metody, formy i środki swoiste dla terapii logopedycznej. Program powinien być wykorzystany w interesie rozwijającego się dziecka, a pomocne w jego realizacji powinny być – oprócz metod logopedycznych - metody wspierające ogólny rozwójdziecka.

Logopedia zajmuje się kształtowaniem mowy, zapobieganiem zaburzeniom mowy i ich usuwaniem, troską o kulturę żywego słowa. Terapia logopedyczna obejmuje oddziaływania korekcyjne w zakresie zaburzonych czynności mowy. Zbiór przedstawionych poniżej celów wyznacza jednocześnie program terapii.

 

Cele pracy logopedycznej:

1. Wykrywanie i usuwanie wadwymowy.
2. Kształtowanie prawidłowej mowy poprzez korygowaniezaburzeń.
3. Stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy.
4. Doskonalenie mowy jużukształtowanej.
5. Wdrażanie do praktycznego wykorzystania nawyków poprawnej wymowy przyswojonej w tokućwiczeń.

 

 

 

 

Treści programowe

Zajęcia logopedyczne są środkiem pomocy dziecku. Ich treść, formy, metody muszą być maksymalnie dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka i skierowane na wyeliminowanie wykrytych w mowienieprawidłowości.

Zajęcia prowadzone są przez logopedę w formie zajęć indywidualnych lub grupowych. Objęcie dziecka zajęciami logopedycznymi wymaga zgody rodziców. Po badaniu mowy rodzice powinni być powiadomieni o stanie mowy dziecka. Jest to konieczne ze względu na współpracę. Codzienne ćwiczenia są niezbędne do uzyskania pożądanego efektu logopedycznego.

Zajęcia te organizowane są w krótkich odstępach czasu ok. tygodnia ,w atmosferze życzliwości, zaufania, zrozumienia i konsekwencji. W pracy z dzieckiem wychodzi się od treści znanych iłatwych.

Podstawową pracy są ćwiczenia w formie zabaw i gier.

Na jakość i skuteczność działań terapeutycznych wpływają:

• odpowiedni dobór metod iśrodków,
• systematyczność wykonywania ćwiczeń,
• indywidualne podejście do problemu,
• atmosferazajęć,
• sprawna organizacja zajęć,
• stopniowanietrudności,
• rozpoczynanie od czynności łatwych,
• kompleksowe podejście do problemulogopedycznego.

 

Ogólny plan pracy logopedycznej

1. Prace organizacyjne: przygotowanie gabinetu do podjęcia terapii logopedycznej, zebranie pomocydydaktycznych.
2. Diagnozalogopedyczna.
3. Ćwiczenialogopedyczne.
   5. Oddechowe: wyrabianie oddechu dla mowy, ćwiczenia oddechu przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza umiejętności synchronizowania pauz oddechowych treścią wypowiedzi.
   5. Głosowe: wyrabianie właściwej tonacji, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów.
   5. Słuchowe: usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze źle wypowiadanych,
   5. Artykulacyjne: usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywołanie głosek w izolacji, utrwalenie ich poprawnej realizacji w logotomach, wyrazach, zdaniach, nauka wierszy, piosenek z nasileniem głoskićwiczonej.
   5. Leksykalne: rozwijanie mowy poprzez opowiadanie historyjek obrazkowych, opowiadanie ilustracji, przeczytanego tekstu, udzielanie odpowiedzi na pytania, gry i zabawyortofonicznie.
4. Współpraca z wychowawcą grupy, pedagogiem, psychologiem. Instruowanie o sposobie korekcji mowy, pokaz ćwiczeń, informowanie o postępach.

 

Diagnoza logopedyczna

Warunkiem prawidłowego przebiegu terapii logopedycznej w każdym zaburzeniu mowy jest właściwa diagnoza, od ustalenia której rozpoczynamy pracę z dzieckiem. Diagnoza logopedyczna kształtuje się przez wielokrotny kontakt z dzieckiem, jego opiekunami oraz - w uzasadnionych przypadkach - specjalistami z innych dziedzin (laryngolog, pedagog, psycholog, audiolog). Kwalifikowanie dzieci do zajęć logopedycznych odbywa się po konsultacji z wychowawcą i zapoznaniu się z orzeczeniami psychologiczno – pedagogicznymi oraz wynikami badań specjalistycznych.

Celem diagnozy logopedycznej jest ustalenie:

• nieprawidłowo realizowanych głosek oraz sposobu ichwymowy,
• przyczyn wadliwejartykulacji,
• wpływu wady na przebieg procesu porozumiewaniasię,
• rodzaju wady i jej wpływu na funkcjonowaniedziecka.

Proces    diagnozy   logopedycznej    przebiega    według   określonego    schematu    i    ulega modyfikacjom w zależności od rodzajuzaburzenia.

 

Schemat badania logopedycznego:

1. Badaniawstępne

• wywiad
• obserwacja
• orientacyjne badaniemowy

2. Badaniapodstawowe

• badanie rozumienia
• badanie mówienia
• badanie czytania ipisania

3. Badaniauzupełniające
   • badanie stanu i sprawności narządów mowy w obrębie jamy ustnej (budowa języka, podniebienia, stan uzębienia i zgryz), jamy gardłowej inosowej
   • badanie stanu i funkcjonowania narządusłuchu: badanie słuchufonematycznego

orientacyjne badanie słuchu badanie pamięci słuchowej

4. Badania specjalistyczne (wgpotrzeb)

• laryngologiczne
• ortodontyczne
• psychologiczne
• pedagogiczne
• audiologiczne
• neurologiczne

Badania wstępne i podstawowe mają na celu wyodrębnienie problemu. Badania uzupełniające pozwalają na ustalenie przyczyny wady wymowy. Z kolei badania specjalistyczne służą uzupełnieniu danych zebranych w badaniu podstawowym i uzupełniającym oraz rozpoczęciu leczenia, gdy zachodzi taka konieczność. Brak leczenia często uniemożliwia terapię logopedyczną.

 

Terapia logopedyczna

Na podstawie ustalonej diagnozy rozpoczynamy postępowanie terapeutyczne obserwując osiągane efekty. Terapia logopedyczna obejmuje działania zmierzające do usunięcia wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się i składa się z dwóch podstawowych etapów:

1. wywołania prawidłowego wzorca artykulacyjnego danejgłoski,
2. utrwalenia tego wzorca w ciągumownym.

Terapia logopedyczna wymaga sformułowania zasad postępowania, jakimi powinien kierować się logopeda, aby zrealizować zamierzone cele.

Zasady terapii logopedycznej:

1. Zasada wczesnego rozpoczynaniaterapii.

Należy jak najszybciej rozpocząć terapię logopedyczną, gdyż wczesna interwencja skraca jej czas i zwiększa efektywność.

2.  Zasadaindywidualizacji.

Program terapii powinien być opracowany dla konkretnego dziecka i pod kątem jego problemu.

3. Zasada wykorzystywania wszelkich możliwościdziecka.

W procesie terapii należy angażować maksymalna liczbę zmysłów i wykorzystywać posiadane przez dziecko umiejętności.

4. Zasada kompleksowegooddziaływania.

Zaburzeniom mowy towarzyszą często inne zaburzenia. Istnieje wówczaspotrzeba prowadzenia równolegle do terapii logopedycznej również terapii zaburzeń emocjonalnych, zaburzeń zachowania, terapii pedagogicznej, edukacji dla rodziców.

5. Zasada aktywnego i świadomegoudziału.

Dziecko musi czuć potrzebę ćwiczeń i rozumieć konieczność udziału w zajęciach. Należy pobudzać jego zainteresowanie i motywację do pracy.

6. Zasada współpracy z najbliższymotoczeniem.

Rodzice maja prawo do informacji dotyczących zdiagnozowanych zaburzeń, programu, i sposobu terapii oraz przewidywanych efektów.

7. Zasadasystematyczności.

Dotyczy sposobu prowadzenia zajęć. Bez rytmiczności i systematyczności ćwiczeń obniża się poziom motywacji i mobilizacji dziecka do pracy.

8. Zasada stopniowaniatrudności.

Terapię rozpoczynamy od ćwiczeń najłatwiejszych dla dziecka i kolejno realizujemy coraz trudniejsze, przechodząc od elementów znanych do mniej znanych i nowych.

 

1. Formy i metody stosowane w terapii logopedycznej

W terapii logopedycznej rzadko stosuje się tylko jeden rodzaj metod. Wynika to z konieczności realizowania zasady kompleksowych oddziaływań. Wybór metod – stosowanych w terapii logopedycznej – zawsze uwarunkowany jest rodzajem zaburzenia. Sposób pracy terapeutycznej musi być dostosowany do wieku i możliwości dziecka.

Wśród metod ogólnych i szczegółowych wyróżnia się:

1. Logopedyczne:
   1. ćwiczenia oddechowe – wyrabianie oddechu dla mowy, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi:
      • wdech przez nos, wydech ustami,
      • unoszenie rąk w górę podczas wdechu, spokojne opuszczanie rąk przywydechu,
      • wykonywanie wdechu i zdmuchiwanie świeczki (powoli, szybko) nawydechu,
      • wykonanie wdechu wymawiając „s” z jednakowągłośnością,
      • wykonanie wdechu wymawiając „s” raz ciszej, razgłośniej,
      • wykonanie wdechu dmuchając na skrawek papieru (odchylenie papieru musibyć cały czasjednakowe),
      • wydmuchiwanie baniek mydlanych przezsłomkę,
      • zdmuchiwanie płomyka świecy przy zwiększanej stopniowoodległości,
      • dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki,piłeczki,
      • nadmuchiwanie balonów,
      • gra na organkach, trąbce,gwizdku.
   2. ćwiczenia narządów artykulacyjnych – usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywoływanie głosek w izolacji, utrwalanie ich poprawnej realizacji w sylabach, logotomach, wyrazach, zdaniach z nasileniem głoskićwiczonej,

ćwiczenia języka:

 

• • • gwałtowne wysuwanie i wsuwanie języka w głąb jamy ustnej, zlizywanie z talerzyka miodu, posypki natorty,
    • „kląskanie” językiem o podniebienietwarde,
    • dotykanie czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów przy silnie opuszczonej żuchwie,
    • unoszenie czubka języka do wałkadziąsłowego,
    • wysuwanie języka na górnąwargę,
    • odklejanie chrupki od wałkadziąsłowego,
    • głośne wymawianie głoski ,,a” z jednoczesnym unoszeniem języka do wałka dziąsłowego,
    • kilkakrotne uderzanie czubkiem języka o wałekdziąsłowy,
    • wielokrotne wymawianie sylaby ,,da” z głoską ,,d” realizowaną dziąsłowo jak w wyrazie Andrzej,drzewo,
    • lizanie podniebienia przy otwartychustach,
    • wypychanie językiem policzków.

ćwiczenia warg:

• • • szybkie zmienianie układu ust„uśmiech”-„ryjek”,
    • utrzymywanie na wargach zwiniętych w „ryjek” kółeczka z cienkiego drucika, podczas wykonywania ćwiczeń manualnych (chodzi o odwrócenie uwago od wykonywanego ruchu warg, by ćwiczona czynność wykonywana była automatycznie),
    • wykonywanie ruchów imitujących gwizdanie i cmokanie,
    • zakładanie wargi dolnej na górną iodwrotnie,
    • dmuchanie przez wargi ułożone w kształt dziobka i z zębami górnymi na dolnej wardze,
    • parskanie,
    • półuśmiech-odciąganie na przemian kącikówwarg,
    • nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami lubnosem.

ćwiczenia podniebienia miękkiego:

• • • wdychanie i wydychanie powietrza przez nos,
    • wypowiadanie sylaby apa z przedłużeniem momentu zwarciawarg,
    • wypowiadanie sylab ap, op, ep, yp, up z przedłużeniem zwarcia warg,
    • ćwiczenia z rurką (przenoszenie kawałkówpapieru),
    • ziewanie.

ćwiczenia żuchwy:

• • • opuszczanie i unoszenie żuchwy kugórze,
    • wykonywanie    ruchów    poziomych,    raz    z    wargami    rozchylonymi,    raz    z zamkniętymi,
    • ruchy do przodu i dotyłu.
  • ćwiczenia emisyjno – głosowe – wyrabianie właściwej tonacji, kierowanie głosu na maskę, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowaniegłosów:
    • próby wymowy poszczególnych bądź niektórych samogłosek na różnejtonacji,
    • ćwiczenia na wyrazach dźwiękonaśladowczych ( muuu..., chał chał..., pi pi...,itp.),
    • stajemy swobodnie w niewielkim rozkroku, ręce luźno zwisają wzdłuż ciała, głowa lekko pochylona do przodu. Unosząc powoli głowę, bierzemy głęboki wdech a wypuszczamy gwałtownie parskając jak koń (powtarzamy kilkarazy),

 

• • • wyobraźcie sobie, że jesteśmy w lesie i chcemy przywołać koleżankę i kolegę, których niewidzimy
    • przeciągamy samogłoskę w pierwszej sylabie: Kaaaaa...siu!,Maaaaa...ćku!
    • przeciągamy samogłoskę w drugiej sylabie: Elkaaaaa...!,Tomkuuuuu...!

 

1. 3. Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy
      5. wywołanie głoski w izolacji,
      5. utrwalanie głoski korygowanej w sylabach otwartych izamkniętych,
      5. utrwalanie głoski korygowanej w strukturzelogotomowej,
      5. utrwalanie głoski korygowanej w wyrazach w nagłosie, śródgłosie iwygłosie,
      5. utrwalanie głoski korygowanej w zdaniach,
      5. automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek obrazkowych, rozmowykierowane,
      5. ćwiczenia utrwalające z wykorzystaniemkomputera.

4.Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną ćwiczenia ortofoniczne.

2. Ćwiczenia stymulujące rozwój słuchu fonematycznego – usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze i źlewypowiedzianych:
   5. odtwarzanie w układzie przestrzennym wystukanego „ rytmu”. Dziecko otrzymuje do dyspozycji kilka klocków. Osoba prowadząca ćwiczenia wystukuje określony rytm zasłaniając rękę. Zadaniem dziecka jest ułożenie klocków odpowiednio do tego rytmu. Jeśli dziecko popełnia błąd, powtarzamy stukanie i naprowadzamy dziecko  na poprawne wykonaniećwiczenia,
   5. zabawa w pogodę. Na dźwięk „ szuu…” dzieci naśladują wiatr, który szybko wieje (ruchy ramion nad głową). Przez cały czas mówią głośno „ szuuu, szuuu”. Na dźwięk „ plum” – naśladują deszcz podskakując, w momencie opadania mówią „ plusk”. Na dźwięk „lalala” – dzieci kręcą się wokół własnej osi z ramionami w bok; powoli kucają, kręcąc się. Przez cały czas mówią„lalala”,

 

2. 5. rozpoznawanie      nazwy      obrazka      na      podstawie      pierwszej      głoski. Całe obrazki z jednego kompletu rozdajemy dzieciom, które kładą je przed sobą tak, aby ilustracje były widoczne. Osoba prowadząca ćwiczenia pozostawia do swojej dyspozycji drugi komplet obrazków. Nie pokazując obrazka wypowiada odpowiednią głoskę. Każde z dzieci sprawdza, czy ma obrazek, którego nazwa rozpoczyna się od podanej głoski. Dziecko, które rozpozna właściwy obrazek, otrzymuje drugi dopary,
   5. wydzielanie ostatniej głoski z nazwy obrazka. Osoba prowadząca mówi nazwę przedstawionego na obrazku przedmiotu. Dziecko, które ma dany obrazek, podaje ostatnią głoskę nazwy i otrzymuje drugi dopary,
   5. różnicowanie głosek poprzez wskazywanie obrazków, rysowanie, wycinanie itp.(np. które zwierzę wydaje dany odgłos wąż – sssss…, mucha -zzzz),
   5. różnicowanie głosek z użyciem gestów - wymawiamy opozycyjne głoski, gdy dziecko usłyszy np. „sz” - podnosi rękę do góry (tak jak układa się język przy artykulacji), gdy „s” - opuszcza nadół,
   5. różnicowanie takich samych głosek, różnych i o podobnym brzmieniu lub sylab (np. ba - da – ga - ba…) – dzieci sygnalizują moment usłyszanej głoski lubsylaby.
3. Ćwiczenia i zabawy z muzyką – logorytmika.
4. Ćwiczenia stymulujące ogólny rozwójdziecka.
5. Ćwiczenia rozwijające słownik czynny ibierny:
   5. rozwijanie mowy poprzez nazywanie i wskazywanie przedmiotów i nazw na obrazkach, wotoczeniu,
   5. opowiadanie historyjekobrazkowych,
   5. opowiadanieilustracji,
   5. udzielanie odpowiedzi napytania,
   5. gry i zabawyortofoniczne
6. Ćwiczenia w zakresie koordynacji wzrokowo – słuchowo –ruchowej

5. dobieranie par obrazków (identycznych) na materiale tematycznym (materiał tematyczny przedstawia przedmioty znane dziecku zotoczenia),
5. dobieranie parobrazków
5. identyfikowaniekolorów,
5. wyszukiwanie w rzędzie obrazków jednego różniącego sięszczegółem,
5. dokładanieelementów,
5. rozpoznawanie głosówzwierząt,
5. różnicowanie dźwięków instrumentów,
5. pokaz narządów artykulacyjnych;
5. uczulanie miejscartykulacji;
5. mechaniczne układanie narządówartykulacyjnych;
5. wykorzystanie pewnych nieartykułowanych dźwięków lub czynnościfizjologicznych organizmu do tworzenia nowychgłosek;
5. kontrola wzrokowa, dotykowa i czucia skórnegodłoni,
5. metoda cienia (powtarzanie zopóźnieniem);
5. mówieniewydłużone.

2. Lingwistyczne

• metoda fonetycznych przekształceń(Seemana);
• metoda słów kluczowych i rozpoczynania od nichterapii;
• ćwiczeniadykcyjne;

3. Pedagogiczne

• metoda dobregostartu;

- ćwiczeniarytmizujące;

- mówienierytmiczne;

• ćwiczenia słuchumuzycznego;

4. Psychologiczne

• technikirelaksacyjne;
• psychodrama;

 

Ramowy program indywidualnej terapii Cele ogólne:

• Kształcenie, rozwijanie i doskonalenie umiejętności komunikowania się zotoczeniem.
• Stymulacja rozwoju językowego uczniów z uwzględnieniem wszystkich aspektów mowy (wymowa, słownictwo, strona gramatyczna istylistyczna).

Cele szczegółowe:

• Kształtowanie prawidłowej mowy poprzez korygowanie zaburzeń w zakresie strony fonetycznej, leksykalnej,gramatycznej.
• Stymulowanie opóźnionego rozwojumowy.
• Doskonalenie wymowy jużukształtowanej.
• Wdrażanie do praktycznego wykorzystania nawyków poprawnej wymowy przyswojonej w tokućwiczeń,
• Wdrażanie dzieci do obcowania z literaturą i sztuką oraz twórczej aktywnościsłownej.

1. Diagnozalogopedyczna

Schemat badania logopedycznego:

1. 5. badania wstępne (wywiad, obserwacja, orientacyjne badaniemowy)
   5. badania uzupełniające (badania sprawności aparatu artykulacyjnego, badanie funkcji połykowej, funkcji oddechowej, orientacyjne badanie słuchu, badanie słuchu fonematycznego, badanie pamięci słuchowej, kinestezji mowy, płynności i prozodii mowy, badanie emisji głosu, badanie praksji ignozji)
   5. badania podstawowe (badanie rozumienia, mówienia, czytania ipisania)
   5. badania specjalistyczne (wgpotrzeb)

 

2. Ćwiczenia przygotowujące artykulatory do wywoływania zaburzonychgłosek
   5. Ćwiczenia    oddechowe   (pogłębienie    oddechu,   wydłużenie    fazy    wydechowej, rozruszanie przepony i usuwanie nadmiernego napięciamięśniowego)
   5. Ćwiczenia    narządów   artykulacyjnych    (języka,    warg,    podniebienia    miękkiego, żuchwy)
   5. Ćwiczenia emisyjno-głosowe

 

3. Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy w przypadku zaburzeń artykulacji
   5. Wywołanie w izolacji prawidłowej artykulacji zaburzonejgłoski
   5. Utrwalenie wywołanego dźwięku w izolacji, w sylabach i wyrazach we wszystkich pozycjach (w nagłosie, śródgłosie, wygłosie) i sąsiedztwach fonetycznych, a także wykorzystując zdania, krótkie teksty i różnorodny materiał językowy (wiersze, piosenki, wyliczanki,powiedzenia)
   5. Automatyzacja wywołanego dźwięku w mowie spontanicznej – wypracowanie umiejętności autokontroli iautokorekcji

 

4.Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną

5. Ćwiczenia Ortofoniczne
5. Ćwiczenia stymulujące rozwój słuchufonemowego.

 

5. Ćwiczenia i zabawy z muzyką-logorytmika.
5. Ćwiczenia stymulujące ogólny rozwój dziecka (rozwijanie słownictwa czynnego i biernego, koordynacji wzrokowo- słuchowo- ruchowej, pamięci, myślenia, orientacji przestrzennej).
5. Kształtowanie twórczej aktywności słownej dziecka poprzez tworzenie swobodnych tekstów, rymowanek. Wyrabianie u dzieci umiejętności posługiwania się poprawną polszczyzną.

 

Najczęściej występujące zaburzenia mowy:

 

1. Sygmatyzm,   czyli    nieprawidłowa    realizacja    głosek    dentalizowanych. 

Przyczyną sygmatyzmu jest nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych, głównie języka ( język zbyt duży, gruby, krótkie wędzidełko podjęzykowe), zniekształcenie zgryzu, które powoduje brak dentalizacji ( zgryz otwarty na pierwszym miejscu, lecz również przodozgryz i tyłozgryz), anomalie zębowe (trwałe bądź przejściowe w okresie wymiany uzębienia), rozszczep podniebienia, który powoduje niedostateczne zamknięcie jamy nosowej przez podniebienie miękkie (seplenienienosowe).

                Niska sprawność narządów artykulacyjnych- zwłaszcza języka, którego mięśnie mogą być zbyt słabe lub zbyt mocno napięte; brak pionizacji języka co powoduje „infantylne połykanie” ( podczas przełykania język znajduje się przy dolnych zębach, a nie przy wałku dziąsłowym), a to sprzyja wysuwaniu go w trakcie artykulacji między zęby, czyli tak zwanej wymowy międzyzębowej. Upośledzenie słuchu w zakresie tonów wysokich, czyli tych właśnie, które stanowią o barwie głosek dentalizowanych. Prowadzi to do niedostatecznego różnicowania tych głosek. Obniżenie słyszalności – nawet niewielkie – gdy wystąpi w okresie rozwoju mowy może spowodować wadliwą wymowę głosek: s, ś, sz. Częste choroby górnych dróg oddechowych. Niedrożność nosa zmusza do oddychania ustami, a to sprzyja wysuwaniu języka.

 

 

 

Praca korekcyjna  - sygmatyzm (sz,ż,cz,dż).

5. Wywoływanie zaczynamy zwykle od głoski ,,sz”. Polecamy w tym celu unieść czubek języka do dziąseł. Ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie polecając język unosić i opuszczać, przytrzymywać w górze przez chwilę itp. Następnie ćwiczymy zaokrąglenie warg, potem łączymy te dwa elementy układ języka, warg i zbliżamy siekacze. Proponujemy dziecku naśladowanie szumu drzew, szelestu liści...Zwykle otrzymujemy głoskę sz , którą po kilkakrotnym powtórzeniu wprowadzamy do sylab, wyrazów, zdań.
5. Wywoływanie głosek s,z,c,dz, jest trudniejsze. Pracę nad tym szeregiem prawie zawsze rozpoczynamy od głoski s. Jedną z technik jest przekształcenie t. Wymawiamy tę głoskę delikatnie i z przedłużeniem równocześnie zbliżając siekacze (dentalizacja) i cofając kąciki warg. Otrzymujemy w ten sposób tsss. Następnie po kilku powtórzeniach prosimy dziecko, aby t było bardzo słabo artykułowane lub w końcu tylko pomyślane, więc cały akcent przeniesie się na s. Powtarzamy potem kilkakrotnie s, jeśli dziecku nie sprawia to trudności – łączymy je z samogłoskami. Niektórym dzieciom łatwiej jest łączyć np. st niż sa. Rozpoczynamy utrwalanie od wyrazów typu sto, stoi, stopa, stołek, studnia.  Przy międzyzębowości lepiej rozpocząć pracę od dziąsłowych, aby uzyskać choćby częściowe cofnięcie masy języka. Przy artykulacjach bocznych pewną pomocą może być buteleczka po lekarstwie. Podczas wymawiania przedłużonego s przesuwamy wylot buteleczki wzdłuż warg dziecka. Ustalamy w ten sposób miejsce wychodzenia powietrza (słychać głośniejszy szum). Jeśli jest ono zlokalizowane nie na środku, zaczynamy od dmuchania do buteleczki umieszczonej przed środkowymi siekaczami i stopniowo przekształcamy to dmuchanie w sss. Jest to tylko pomocdodatkowa

 

5. Pozostałe głoski szeregu przedniojęzykowo – zębowego nie wymagają odrębnych technik wywoływania. Wszystkie one charakteryzują się płaskim ułożeniem języka, więc wywołanie i utrwalenie s jest przygotowaniem do wymowy z, c, dz. Pracujemy nad utrwalaniem  kolejno                                         każdej                               głoski. Wady głosek środkowojęzykowych (ś, ż, ć, dź) są rzadko spotykane. Mogą one mieć substytuty w postaci s, z, c, dz lub sz ,ż, cz, dż, czasem przez t, d, ch. Bywają one też deformowane; wówczas obserwujemy niepełną miękkość , artykulacje boczne lub międzyzębowe. Wywoływanie prawidłowej artykulacji głosek środkowojęzykowych jest znacznie trudniejsze niż uzyskiwanie zębowych czy dziąsłowych. Najczęściej stosuje się tu (po uprzedniej gimnastyce języka, szczególnie ćwiczeniu „kociego grzbietu”) przekształcanie głoski ch . Od precyzji wykonania tego ćwiczenia w dużej mierze zależy sukces. Takie chi należy zacząć wymawiać z opuszczoną szczęką dolną i w trakcie tejże artykulacji zbliżać do siebie zęby. Podobnie można przekształcići przedłużając je i wymawiając szeptem (rozpocząć wymawianie od opuszczenia szczęki dolnej). Wywołujemy więc zwykle głoskę ś, którą następnie utrwalamy. Na początku należy wprowadzać sylaby typu si i wyrazy takie jak siny, siwy, sito, sikorka. W następnej kolejności mogą być wprowadzane wyrazy typu śpi, śpiewa, śliwka, ślimak, czyli połączenia ś ze spółgłoskąmiękką.

 

2. Rotacyzm to nieprawidłowa wymowa głoski "r". Przyczyną rotacyzmu może być nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych, głównie języka, który może być zbyt duży, gruby, zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, co ogranicza sprawność języka, anomalie podniebienia twardego-podniebienie gotyckie, to znaczy zbyt mocno wysklepione, zbyt wysokie. Naśladowanie nieprawidłowych wzorców, niedostateczne słuchowe różnicowanie dźwięków.

5. Praca korekcyjna – rotacyzm.

W większości przypadków rotacyzmu prowadzi się ćwiczenia wstępne, których celem jest doprowadzenie do wibracji czubka języka. Do podstawowych ćwiczeń języka należą:

1. Rozciąganie języka leżącego swobodnie w jamie ustnej tak, aby jego boki dotykały zębów trzonowych, a następnie wysuwanie szerokiegojęzyka.
2. Ujmowanie brzegów języka między zęby trzonowe i delikatneżucie.
3. Układanie szerokiego języka i wykonywanie wdechów i wydechów przy lekko rozchylonychwargach.
4. Ujmowanie brzegów języka między zęby trzonowe i unoszenie jego czubka do wałkadziąsłowego.
5. Liczenie górnych, a następnie dolnych zębów.
6. Masaż języka przez wysuwanie go i wsuwanie przez lekko zbliżonezęby.
7. Zdmuchiwanie skrawków papieru z czubkajęzyka.
8. Unoszenie szerokiego języka za górnezęby.
9. Kląskanie językiem. Szybkie i delikatne wymawianie dziąsłowych głosek t i d oraz t, d, n, przy znacznym otwarciuust.

Metody umożliwiające przekształcenie dźwięków pomocniczych, które muszą być przez pacjenta tworzone prawidłowo, w głoskę (r). Delikatne tworzenie d możemy osiągnąć polecając dziecku nucenie znanych melodyjek za pomocą dźwięku d. Wymawiamy lekko i delikatnie sylaby te-de, przy czym podczas wymowy głoski d czubek języka powinien stykać się z dziąsłami. W czasie tworzenia pomocniczego dźwięku l szybko poruszamy palcem wskazującym pod czubkiem języka dziecka. W czasie przedłużania dźwięku pomocniczego ż opuszczamy energicznie szczękę dolną. Innymsposobemjestpotrącaniepalcemwędzidełkapodjęzykowegowczasiewymawiania ż. W miejscu gdzie powinna występować głoska r, wstawiamy podwójne dd, wymawiając np. bddat – brat, pddanie – pranie, tddawa – trawa.

Ważne i zasadnicze znaczenie ma dobór wyrazów do ćwiczeń logopedycznych. Jest to problem zależny od indywidualnych możliwości i warunków. Optymalna kolejność utrwalania wymowy r to ćwiczenia w których głoska ta występuje po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g, ch, m, f, w, ś, s, z, ź, sz, ż, w nagłosie iśródgłosie.

 

3. Mowa bezdźwięczna( ubezdźwięcznienie )to:

nieumiejętność realizowania głosek dźwięcznych, zanik lub brak dźwięczności w danym fonemie zaburzenia w realizacji dźwięczności , które polegają na nie wymawianiu głosek dźwięcznych ( wyjątek stanowią samogłoski oraz spółgłoski : r,l,m,n,j,ń) zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu obu szeregów.

Zastępowanie spółgłosek dźwięcznych bezdźwięcznymi pojawia się jako wada samodzielna lub w połączeniu z innymi zaburzeniami artykulacji. Z reguły towarzyszą jej błędy w pisaniu i czytaniu.

Przyczyny mowy bezdźwięcznej:

1. 1. 5. niedokształcenie słuchufonematycznego
      5. zaburzeniasłuchu
      5. trudności koordynacji pracy wiązadeł głosowych z artykulacją nasady. Zakłócona praca mięśni przywodzących i napinających wiązadła głosowe, warunkujące ich drgania
      5. niedokształcenie kinestezjimowy
      5. uszkodzenie centralnego systemu nerwowego

Przy m. bezdźwięcznej z reguły występuje obniżenie napięcia mięśniowego, wargi i policzki są wiotkie, głos cichy, monotonny ibezbarwny.

Korekta jest dość długotrwała ze względu na występujące trudności w pisaniu i czytaniu, liczbę odkształconych dźwięków i utrudnienia związane z automatyzacją tych dźwięków w sylabach, wyrazach i w większych jednostkach.

Praca korekcyjna-mowa bezdźwięczna:

Metody korekcji mowy bezdźwięcznej to ćwiczenia słuchowe:

1. Ćwiczenia słuchu niewerbalnego, np. rozpoznawanie różnych dźwięków zotoczenia.
2. Ćwiczenia słuchu werbalnego, które pozwolą dziecku świadomierozpoznawać właściwydźwięk:
   1. wypowiadanie samogłosek ustnych - a o e u i y – szeptem icicho.
   2. Nucenie melodyjek za pomocą izolowanych głosek, np. f fff, s sss, ś śśś. Śpiewanie głosek bezdźwięcznych powoduje najczęściej ich udźwięcznienie – w sposób łatwy i przyjemny dladziecka.
   3. Wysłuchiwanie przez dziecko specjalnie nagranych wyrazów. Mogą to być wyrazy wypowiadane przez dziecko. W czasie odtwarzania nagrania można pokazywać rysunki obrazujące wypowiedziane wyrazy. Ćwiczenie to ma na celu uświadomienie dziecku wadliwej wymowy głosekdźwięcznych.
3. Rozpoznawanie przez dziecko drogą słuchową danego dźwięku wśród innychdźwięków. Na przykład prosi się dziecko o podniesienie ręki, gdy usłyszy z wśród innych dźwięków, np. r d m k z s t z . Dzieci starsze , tzn. 6 – letnie, mogą w ten sposób rozpoznawać sylaby z udziałem głoski dźwięcznej, np.: zzzzzz - sssa, i głoski dźwięczne w wyrazach, np.: Gruba – grupa, goni –koni.

Fonetyczne metody korekcji mowy bezdźwięcznejto:

5. Powtarzanie dźwięków izolowanych. Ćwiczenie to polega na przedłużaniu jakiejś spółgłoski, najpierw przez logopedę, potem przez dziecko. Metoda ta przynosidobre rezultaty przy udźwięcznianiu głosek: f fi s ś sz, nieco gorsze przyudźwięcznianiu głosek c ci cz, niewielkie przy pozostałych głoskach bezdźwięcznych mających swoje bezdźwięczne odpowiedniki, tzn. p pi t k ki . W ćwiczeniach tych nie wskazane jest wzmacnianie artykulacji głosek dźwięcznych.
5. Metoda fonetycznej analogii polega na tym, że dźwięczność jednej głoski przenosi się na inne głoski, np. wata – zamek – ziarno –żyto
5. Metoda fonetycznej asymilacji polega na wykorzystaniu sąsiedztwafonetycznego głoski, której dźwięczna wymowa została opanowana, np. głoska w może być wykorzystana do ćwiczenia d w wyrazach: dwoje, dwója, dwór; głoska dz do ćwiczenia b w wyrazie: dzbanek, głoska wi do ćwiczenia g w wyrazach: gwiazda, gwizdać, gwizdekitd..

Wykorzystanie głosek nosowych m, mi do ćwiczenia b, bi oraz n,ni do ćwiczenia d, di. Ćwiczenie to polega na bardzo szybkim i rytmicznym wymawianiu głosek nosowych i jednoczesnym zaciskaniu skrzydełek nosa.

 

4. Kappacyzm, gammacyzmto wady wymowy polegające na nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowychzwartych: k, g, ki, gi. Kappacyzm- zaburzona wymowa głoski k i ki. Wyraża się np. zamianą k głoską t lub jego opuszczaniem. Podobnie w przypadku gammacyzmu.

Przyczyną tych zaburzeń mogą być:

• • niska sprawność ruchowajęzyka
  • zła praca języka – zwłaszcza jego tylnej części – wynikająca z ograniczonych możliwości fizjologicznych powoduje, że zamiast wysklepienia się tylnej części języka i zwarcia z podniebieniem miękkim, szczególnie, gdy po k, g występuje któraś z samogłosek szeregu przedniego np. e, i, to miejsce zwarcia przesuwa się do przodu jamyustnej.

Praca korekcyjna – kappacyzm, gammacyzm.

Dla wywołania głoski k często wystarczy, aby dziecko szeroko otworzyło usta i próbowało wymawiać k. Jeśli ma kłopoty z ułożeniem języka, wtedy czubek języka przytrzymujemy szpatułką, trzonkiem łyżeczki lub palcem i polecamy wymawiać t, ta. Unieruchomiony czubek języka nie będzie się mógł podnieść do góry, będzie natomiast podnosiła się tylna jego część. Inny sposób to ułożenie dziecka na wznak i odchylenie głowy ku tyłowi; język cofa się w głąb jamy ustnej pod wpływem własnego ciężaru. W tej pozycji dochodzi do zwarcia tylnej części języka z podniebieniem miękkim. Przytrzymując język, zawsze zaczynamy od t, ta, to, te, tu. Polecamy wymawiać k, ka, dopiero wtedy, gdy dziecko opanuje pracę języka potrzebną do wyprodukowania prawidłowego dźwięku.G po nauczeniu k pojawia się zwykle samoistnie. Układ języka jest taki sam jak przy k. Jako dźwięczna nie jest wymawiana w wygłosie wyrazu. Zniekształceniu ulega tak jak k. Wadliwa wymowa zwykle polega na zamianie g na d (góra= dura, noga= noda).

 

5. Rynolalia (nosowanie) zachodzi wówczas, gdy głoski nosowe wymawiane są jak głoski ustne i jest to wtedy nosowanie zamknięte lub odwrotnie, gdy głoski ustne są wymawiane jak głoski nosowe, tzn. łączą się z rezonansem nosowym, co określamy mianem – nosowanieotwarte.

Zarówno nosowanie otwarte, jak i zamknięte można podzielić na funkcjonalne i organiczne.

Podział ten uwzględnia przyczyny wywołujące rynolalię.

• • • nosowanie funkcjonalne może być spowodowane brakiem kontrolisłuchowej
    • nosowanie organiczne to wymowa nosowa spowodowana rozszczepem podniebienia, zbyt krótkim podniebieniem miękkim lub jego wrodzonym niedorozwojem.

Przyczynami powodującymi nosową artykulację są:

 

• przy nosowaniu zamkniętym – przejście do jamy nosowej jest zamknięte (niedrożne) na skutek: przerostu śluzówki nosa, obrzęku przy ostrych stanach kataralnych, przerostu trzeciego migdałka, polipów, skrzywienia przegrody nosa. Wymienione przyczyny sprawiają, że wszystkie głoski są wymawiane z rezonansem ustnym. Warunkiem poprawy wymowy jest zlikwidowanie przyczyny (np. zabieg operacyjny lub leczenie stanówkataralnych).
• przy nosowaniu otwartym – przejście do jamy nosowej cały czas jest otwarte z powodu: rozszczepów podniebienia (czasem niewidocznych, bo podśluzówkowych), krótkiego podniebienia, nieprawidłowej pracy pierścienia gardłowego, co powoduje, że wszystkie głoski mają zabarwienie nosowe. Nosowanie otwarte powstaje w wyniku niedostatecznego oddzielenia jamy ustnej od jamy nosowej i dlatego pojawia się rezonans nosowy największy – w wypadku samogłosek – przy u,i, najmniejszy przya.

Przy wymowie wszystkich spółgłosek miejsce artykulacji zostaje przesunięte do tyłu, w kierunku podstawy języka, tylnej ściany gardła i krtani.

Przy nosowaniu otwartym największemu zniekształceniu ulegają spółgłoski szczelinowe i zwarto-szczelinowe. Wszystkie głoski, niezależnie od sposobu ich realizacji wymawiane są z silnym zabarwieniemnosowym.

Praca korekcyjna w przypadku rynolalii na skutek rozszczepu podniebienia musi być prowadzona indywidualnie w zależności od rodzaju zaburzeń mowy, wieku, poziomu wiedzy i inteligencji pacjenta. Właściwe leczenie foniatryczne następuje raczej po operacyjnym leczeniu. Wykonywanie ćwiczeń przed operacją jest możliwe tylko przy zatykaniu nosa watą lub zaciskaniu skrzydełek nosa palcami w celu zniesienia nosowania. Wzbudza to świadomość prawidłowego brzmienia dźwięków mowy i wytwarza bodźce samokontroli. Kolejność ćwiczeń ustala się indywidualnie.

Ćwiczenia stosowane w rehabilitacji dzieci z rozszczepami podniebienia dzielimy na trzy główne grupy:

1. ćwiczenia dla wytworzenia właściwego toru oddechowego i prawidłowej czynności zwierającego pierścieniagardła,
2. ćwiczenia warg ijęzyka,
3. ćwiczeniaartykulacji.

 

6. Jąkanie stanowi osobną grupę wad wymowy. Powstaje ono zwykle w wieku przedszkolnym, a ujawnia się wtórnie lub nasila w okresiedojrzewania.

W toku kształtowania się mowy istnieje szczególna podatność na wszelkie jej zaburzenia, bowiem wchodzą w grę ogólna ruchliwość dziecka, szybkie wzbogacanie słownika oraz rozwój myślenia. Rozumienie mowy rozwija się szybciej niż umiejętność wysławiania. Reagując zwykle emocjonalnie, dziecko nie może wyrazić swoich myśli. Czuje, że nie potrafi mówić płynnie, że musi powtarzać wyrazy dopóty, dopóki nie zjawi się inny wyraz, który nie sprawi mu trudności. Powstaje dysproporcja pomiędzy tym, co dziecko chciałoby, a co może powiedzieć. Jest ona źródłem napięć, które – przy braku rozumnej pomocy i życzliwości otoczenia – pogłębiają się i w końcu towarzyszą każdej wypowiedzi dziecka. Jąkanie – najogólniej mówiąc – polega na zaburzeniu koordynacji pracy narządów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego. Obserwuje się wzmożone napięcie mięśni związanych bezpośrednio lub pośrednio z aktem mowy. Dodatkowe skurcze mięśni oddechowych obejmują przede wszystkim przeponę. Mogą one pojawiać się w czasie wdechu i wydechu. Oddech jest krótki, przerywany lub przeciwnie – strumień powietrza bywa zatrzymany. Pacjent często mówi na wdechu. Skurcze mięśni fonacyjnych uniemożliwiają rozwarcie strun głosowych. Struny zaciskają się, zachodzą jedna na drugą, głos wydobywa się z trudem, przy dużym oporze. Może zresztą nie dojść do zwarcia strun głosowych; stąd długie przerwy w mówieniu lub mowa szeptem. Wzmożone napięcie mięśni fonacyjnych i artykulacyjnych uniemożliwia ich właściwe ruchy. Napięcia te (skurcze toniczne-blok) powstają przy głoskach zwartych, np. dziecko nie może płynnie powiedzieć wyrazu koza, gdyż wypiera początkowy dźwięk k (k-k-koza). Natomiast przy skurczach klonicznych ten sam ruch jest powtarzany kilka razy (powtarzanie sylab). W naszym przykładzie:ko-ko-koza.

Mowa jąkających się jest wybuchowa lub odwrotnie – monotonna, cicha, często z zabarwieniemnosowym.

Praca korekcyjna związana z jąkaniem to dobór właściwej terapii np.

1. technika powolnego, przedłużonegomówienia
2. terapiaoddechowa
3. technika delikatnego startumowy
4. echokorekcja
5. rytmizacja mówienia,śpiewoterapia
6. analiza objawów jąkaniasię
7. psychoterapia
8. relaksacja

Ćwiczenia z dziećmi jąkającymi się obejmują trzy zasadnicze elementy:

• • prawidłoweoddychanie
  • rozluźnienie napięcia mięśni narządów mowy poprzez relaks ipsychoterapię
  • regulację tempa i rytmu mowy.

Po badaniu mowy rodzice powinni być powiadomieni o stanie mowy dziecka. Jest to konieczne ze względu na współpracę. Trzeba informować rodziców, nad czym obecnie pracuje i jak mają oni współdziałać, utrwalając uzyskiwane efekty. Nawet kilkuminutowe, ale codzienne ćwiczenia rodziców z dzieckiem będą już wielką pomocą.

 

Procedury osiąganiacelów

Realizacja powyżej zaprezentowanego programu wiąże się z koniecznością zastosowania różnorodnych pomocy, propozycji zawartych w literaturze fachowej oraz własnych, opracowanych przez siebie. Zakres programu jest dość szeroki i przedstawienie wszystkich zastosowanych w nim pomocy byłoby trudne, ograniczę się więc od niektórych:

5. propozycje zabaw i ćwiczeń z wybranejliteratury,
5. teksty wierszy i piosenek dladzieci,
5. instrumentyperkusyjne,
5. autorskie    scenariusze    zajęć    logorytmicznych,    zabaw    i    ćwiczeń    emisyjnych, ortofonicznych, wzrokowych, słuchowych, ruchowych, słowno – ruchowych,itp.,
5. opracowane przez siebie pomoce,
5. ćwiczenia rozwijające myślenie, pamięć ispostrzegawczości,
5. gry i zabawy językowe, zestawy ćwiczeń rozwijających słuchfonematyczny,
5. zestawy ilustracji, historyjekobrazkowych,
5. różnorodne układanki, dobieranki, gry i domina obrazkowe, puzzle iinne,
5. programykomputerowe.

Do programu dołączono przykładowe testy do badania motoryki artykulacyjnej i kartę mowy dziecka. Narzędzia te stosowane są przez logopedów. Zaproponowane w programie ćwiczenia i zabawy logopedyczne znajdą zastosowanie na różnych zajęciach, zarówno w pracy indywidualnej grupowej, jak izbiorowej.

Przedstawione proste ćwiczenia logopedyczne, po konsultacji z logopedą prowadzącym terapię, mogą być wykorzystane przez nauczyciela lub rodziców (opiekunów). Przyczynią się one do urozmaicenia zajęć z dziećmi, usprawnią mowę, myślenie i ogólny rozwój dziecka.

 

Przewidywane efekty

Proponowany program terapeutyczny ma w efekcie systematycznego stosowania doprowadzić do usprawnienia nieprawidłowości rozwoju językowego, a mianowicie:

• wykształcenia postawykomunikacyjnej,
• usprawnienia motoryki i koordynacji narządówartykulacyjnych,
• utrwalenia poprawnego wzorcaartykulacyjnego,
• usprawnienia funkcji mających wpływ na rozwój mowy (pamięci, koncentracji, percepcji słuchowej, wzrokowej, ruchowej imyślenia),
• rozwijanie zasobu słownictwa i umiejętności budowania wypowiedzi poprawnych pod względemgramatycznym.

Opracowany przeze mnie program pracy logopedycznej dla dzieci 7- 10 letnich ma stymulować prawidłowy rozwój mowy. Program nie zastępuje właściwej terapii logopedycznej. Istotnym elementem jest ścisła współpraca z rodzicami i osobami wspierającymi. Praca z dziećmi w oparciu o program pozwoli na ocenę efektywności oddziaływań i dokonanie ewaluacji.

 

Ewaluacja

Nadrzędnym celem terapii logopedycznej jest wykrywanie i usuwanie zaburzeń mowy. Osiągnięcie tego celu świadczy o powodzeniu terapii. W logoterapii ważne jest również wdrażanie do wyrobienia nawyków poprawnej wymowy oraz rozwijanie twórczej aktywności słownej.

Miernikiem oceny pracy logopedycznej jest osiągnięcie następujących efektów:

• skorygowanie zaburzeń wymowy (dziecko potrafi prawidłowo wymawiać zaburzone głoski w izolacji, wyrazach, zdaniach, mowiespontanicznej),
• wzrost czynnego i biernego słownika dziecka (dziecko operuje coraz bogatszym słownikiem),
• prawidłowe stosowanie form gramatycznych iortograficznych,
• prawidłowy    rozwój    emocjonalno    –    społeczny    (dziecko    chętnie    wypowiada się, uczestniczy w życiugrupy).

Postępy terapeutyczne przebiegają w indywidualnym tempie dla każdego dziecka

Zadaniem nauczyciela – logopedy jest właściwe i systematyczne diagnozowanie poziomu umiejętności dziecka, ocena jakości i tempa zmian, dostosowanie metod, zasad i środków terapii do potrzeb i możliwości dziecka.

 

 

 

 

 

 

 

 

Literatura

 

 

Balejko A.,, Jak usuwać wady wymowy – porady dla nauczycieli i rodziców”, Bartkowska T.,,,Rozwój mowy dziecka przedszkolnego”,

Błachnio K. ,, Vademecum logopedyczne”,

Chmielewska E.,, Zabawy logopedyczne i nie tylko-poradnik dla nauczycieli i rodziców”, Chrzanowska A. ,, Zabawy i ćwiczenia logopedyczne- poradnik dla logopedy, nauczycieli i rodziców”,

Dawczak B., I. Spychał ,, Ciszki”, Dawczak B., I. Spychał ,, Syczki”, Dawczak B., I. Spychał ,, Szumki”,

Demel G.,,,Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”, Gałkowski T., Jastrzębowska G. ,, Logopedia- pytania i odpowiedzi” Kaczmarek L. ,, Nasze dziecko uczy się mowy”

Rumieńczyk D. ,, Teksty z ćwiczeniami wspomagającymi rozwój mowy i języka dziecka”, Rutkowska- Błachowiak I. ,, Gimnastyka buzi na wesoło”,

Sachajska E. ,, Uczymy poprawnej wymowy” Skorek E. ,, Księga zagadek”

Skorek E. ,, Reranie”

Skorek E.,,100 tekstów do ćwiczeń logopedycznych”,

Sprawka R.,GrabanJ.,,,Logopedyczne zabawy grupowe dla dzieci od 4 do 7 lat”, Styczek I. ,, Logopedia”

Szłapa K. ,, Cmokaj, dmuchaj, parskaj, chuchaj” Śnieżkowska- Bielak E. ,, Mówię wyraźnie”,

Tokarska E. , Kopała J. ,, Zanim będę uczniem. Program wychowania przedszkolnego”, Wrzesińska M. ,, Chcę poprawnie wymawiać- ćwiczenia logopedyczne”, Wójtowiczowa J. ,, Logopedyczny zbiór wyrazów”,

 

 

8. Załączniki do programu

 

Załącznik nr 1 – karta badania mowy.

 

Załącznik nr 2 – wskazówki dla rodziców i nauczycieli.

 

Załącznik nr 3 – kwestionariusz badania motoryki narządów artykulacyjnych.

 

Załącznik nr 1

 

 

KARTA BADANIA MOWY

(wersja skrócona)

Imię i nazwisko..........................................................................

Data badania...............................................................................

 

Spółgłoski   I. Wargowe
p=	b=	m=
pi=	bi=	mi=

Uwagi..................................................................................................................

2. Wargowo-zębowe

f=                        w=                    fi=                                    wi= Uwagi..................................................................................................................

3. Przedniojęzykowo-zębowe

s=                        z=                     c=                                     dz=

t=                        d=                     n= Uwagi..................................................................................................................

4. Przedniojęzykowo-dziąsłowe

sz=                      ż=                      cz=                                   dż=

r=                                                   l=

Uwagi..................................................................................................................

5. Środkowo-językowe

ś=                        ź=                      ć=                                     dź= Uwagi..................................................................................................................

6. Tylno-językowe

k=                                                  g=                                     h=

Uwagi..................................................................................................................

 

Samogłoski

a=             e=              i=             o=                 u=               y= ą=                                                  ę=

 

Uwagi..................................................................................................................

 

Sprawność narządów artykulacyjnych

Język-

Wargi-

 

Rozumienie mowy-

 

Powtarzanie mowy-

 

Słuch fonematyczny-

 

GŁOSKI	Odróżnia	Nieodróżnia
Ustne- nosowe
Dźwięczne- bezdźwięczne
Miękkie- twarde
Syczące- szumiące

 

Załącznik nr 2

Kiedy należy udać się z dzieckiem do logopedy?

– wskazówki dla rodziców i wychowawców

• Podczas artykulacji głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, t, d, n dziecko wsuwa język między zęby lub ociera nim o wargę. W każdym wieku jest to wada, z której się nie wyrasta.Im dłużej zwlekamy, tym bardziej wada sięutrwala.
• Dziecko nawykowo mówi przez nos.
• Dostrzegamy zmiany anatomiczne w budowie narządów mowydziecka.
• Mamy wątpliwość czy dziecko dobrzesłyszy.
• Dziecko zniekształca głoski, zastępuje je innymi nie znanymi w języku polskim, np. gardłowo wymawiar.
• Jeśli nasila się problem rozwojowej niepłynności mówienia ( zacinanie, powtarzanie sylab).
• Po ukończeniu 4 roku życia dziecko:
  5. wymawia głoski s, z, c, dzjakś, ź, ć,dź,
  5. zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne , np. d na t (dom=tom),w naf

(woda=fota), g na k (gęś=kęś), b na p (buda=puta),

• 5. myli głoski o podobnym brzmieniu np. s – c (sala=cala), sz –cz(szyje=czyje).
• Rozwój mowydziecka:
  5. 2- letniego jest na poziomie mowy dziecka rocznego (wymawiakilkasłów),
  5. 3- letniego jest na poziomie mowy dziecka 1,5- rocznego (tworzyjedynie równoważnikizdań),
  5. 4- letniego jest na poziomie mowy dziecka 2- letniego (formułuje prostezdania, słownictwo ok. 300słów),
  5. 5- letniego jest na poziomie mowy dziecka 2,5- letniego (prostezdania),
  5. 6- letniego jest na poziomie mowy dziecka 3- letniego (pojawiają sięzdania złożone, dziecko wymawia 1000-1500słów),
  5. 7- letniego jest na poziomie mowy dziecka 3,5-letniego.