ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE

SZEREG SYCZĄCY „S , Z , C , DZ”

ĆWICZENIA SŁUCHU FONEMOWEGO

ĆWICZENIA NARZĄDÓW MOWY Wargi ćwiczenia na samogłoskach , rozciąganie i zwężanie warg - na przemian , to samo z wymową   u-e , krzywienie ust w lewo , prawo Język wysuwanie języka na brodę i cofanie do buzi płaskiego , oblizywanie dolnej wargi , oblizywanie dolnych zębów , wahadełko ( język w kącikach ust ) , język unosimy i opuszczamy za dolne zęby   PRZYGOTOWANIE DO WYWOŁANIA GŁOSKI   rozciągamy wargi i wypowiadamy eeee język leży za dolnymi zębami , zęby zbliżamy do siebie , utrzymując podany układ ust przed lustrem wypowiadamy sssssss-eeeeee

Wymawianie głoski s i tej z którą dziecko ją utożsamia . Wymawianie głoski w sylabach : sa   -    sza + wskazywanie klaśnięciem , stuknięciem w stół , itp.  sylaby        sa(później ćwiczenie asa - asza , as - asz) .  Klaśnij w ręce , gdy usłyszysz s na początku wyrazu . sala sad szyba sałata szum sobota szmata ser sosna szopa sen kosz los pies mysz lis grosz wąs pas kapelusz tygrys wirus basen pasek depesza ptaszek kosa oset pasza   ĆWICZENIA NA SYLABACH 1. Powtarzanie sylab sasasasosososesesesusususysysy asaosousu ese ysy    as os us esys 2 .Zabawy w wymyślanie słów zaczynających się na    wyćwiczone sylaby : sa (samolot) so (sos) se (serek) su (sum) ĆWICZENIA NA WYRAZACH sad , sala , salon , sanki , sałata , samolot , samochód , sok , sobota , sól , sufit , sowa , sopel , supeł , sukienka , sen , syn masa , kasa , pasek , basen , fasola , nosek , piosenka , włosy , wesele , pisanka , wąsy , mięso , osada , kosa as , las , kwas , hałas , nos , los , włos , pies , autobus , lis , napis , kaktus , kleks , konkurs , sos , spis , sosna , sposób

 

Rodzicu , pomóż dziecku  ćwiczyć język i przygotować je do wywołania głoski R!

Kilka prostych wskazówek, w jaki sposób możesz wspierać swoje dziecko.

Ćwicz język!
Sprawność języka jest kluczem do prawidłowo brzmiącej, drżącej głoski R. Jeśli Twoje dziecko pionizuje język oraz jeśli prawidłowo wymawia głoski szumiące SZ, Ż, CZ, DŻ,  możesz przystąpić do działania.

Polecenia dla dziecka

1. Znajdź w buzi, za górnymi zębami, górkę.

Czujesz? Tam będzie parking do auta, którym jest Twój język. Oprzyj język o tę górkę i szybko wymawiaj:  T – T – T – T – T – T!

2. Czy pamiętasz, gdzie w Twojej buzi jest parking? Znajdź to miejsce, zaparkuj swoje „auto” i powtarzaj: D – D – D – D – D!
3. Teraz zwiększymy poziom trudności! Zaparkuj język na górce i powtarzaj na zmianę: T – D – T – D – T – D! Zacznij od powolnego powtarzania, a potem stopniowo przyspieszaj!
4. Pora wykonać najtrudniejsze z zadań! Będziemy powtarzać trzy głoski! T – D – N – T – D – N – T – D – N! Potrafisz? Zacznij od powolnego wypowiadania głosek, pilnując, aby czubek języczka był na wskazanym wcześniej miejscu!

Te ćwiczenia języka znajdziesz na karcie pracy do pobrania i wydrukowania Gimnastyka języka - R 

Kontroluj oddech!
Niezwykle istotne jest, aby Twoje dziecko wiedziało, w jaki sposób należy dmuchać, aby wywołać słaby lub silny wiatr! Poczytasz o tym w artykule poświęconym ćwiczeniom oddechowym. Po co umiejętność dmuchania? Sprawdzonym sposobem jest „robienie wiatru” z „językiem na parkingu”. Co to oznacza? Że należy połączyć umiejętność ustawiania czubka języka na wałku dziąsłowym oraz silny wydech. Zbyt słaby podmuch wiatru nie zatrzęsie Twoim językiem – trzeba użyć więcej siły!

Pomóż języczkowi przygotować się do R!
Wykorzystaj karty z pojazdami, które są zbiorem onomatopei i wyrażeń dźwiękonaśladowczych.  Pobierz i wydrukuj karty, pokazuj je dziecku. Jeśli chcesz, możesz wydrukować je podwójnie i stworzyć grę typu memory. Najistotniejsze jest jednak kontrolowanie drżących ruchów języka oraz tyle powtórzeń, ile będzie konieczne, aby nad tymi ruchami zapanować.
Karta pracy z pojazdami, przygotowująca do wymowy głoski R:

 

Utrwalaj R w sylabach!
Na stronie znajdziesz materiały poświęcone utrwalaniu głoski R w sylabach i w wyrazach. Skorzystaj z nich!

 

Rodzicu zapamiętaj….
Jeśli Twoje dziecko ma już 7 lat i nadal nie mówi R – skonsultuj się koniecznie  z logopedą!

---

GŁOSKI CISZĄCE ZESTAW ĆWICZEŃ NARZĄDÓW MOWY PRZYGOTOWUJĄCYCH DO PRAWIDŁOWEJ WYMOWY GŁOSEK [Ś] [Ź] [Ć] [DŹ].

Ćwiczenia języka

1. Opieranie czubka języka o wewnętrzną powierzchnię dolnych zębów i próby unoszenia środka języka do podniebienia - zabawa Koci grzbiet.

2. Oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni dolnych zębów i dziąseł.

3. Liczenie czubkiem języka zębów dolnych po stronie wewnętrznej.

4. Naprzemienne dotykanie czubkiem języka górnych, a następnie dolnych siekaczy po wewnętrznej stronie, przy otwartych ustach - zabawa 

Skaczący języczek.

5. Naśladowanie śmiechu hi, hi o brzmieniu wysokim, średnim, niskim, na przemian cicho i głośno.

6. Wydawanie odgłosu rżenia konia - ihihi, ihihi.

7. Wymawianie szeptem, a następnie głośno iii, jjj, hi podczas szerokiego rozciągania kącików warg.

 

Ćwiczenia warg

1.Układanie ust, jak podczas wybrzmiewania [u], a następnie, jak przy głosce [i],

2. Lekki uśmiech, a następnie powrót warg do pozycji neutralnej.

3. Naprzemienne otwieranie i zamykanie środkowej części warg podczas zaciskania kącików ust.

Głoski ciszące

głoska [ś]

To głoska szczelinowa, środkowojęzykowa (prepalatalna), bezdźwięczna, miękka, ustna.

Metoda wzrokowa jest nieprzydatna, ponieważ podczas wybrzmiewania głoski bierze udział środkowa część języka, a wargi nieznacznie wysuwają się do przodu. Należy przede wszystkim wyjaśnić położenie narządów mowy. Zalecamy oprzeć czubek języka o dolny wałek dziąsłowy. Tym samym środek języka uniesie się do przedniej części podniebienia twardego. Usta powinny nieznacznie wysunąć się do przodu, a kąciki zacisnąć się. Polecamy także zbliżyć zęby, aby strumień wydychanego powietrza przeszedł między zębami.  

W celu uświadomienia osobie ćwiczącej, że wytworzoną między językiem a podniebieniem szczeliną przepływa powietrze w czasie wybrzmiewania [ś], wykorzystujemy metodę czucia skórnego, przybliżając rękę do ust. Osłuchujemy również z prawidłowym brzmieniem głoski, wielokrotnie ją wymawiając. W razie trudności artykulacyjnych rozpoczynamy od ćwiczeń przedłużonego wybrzmiewania iii lub hiii szeptem, z równoczesnym maksymalnym zbliżeniem zębów. Proponuje się również delikatne cofanie szpatułką języka w głąb jamy ustnej podczas wymawiania [s]

Opracowała- Katarzyna Domagała-Szpilakowska

---

GŁOSKI SYCZĄCE ZESTAW ĆWICZEŃ NARZĄDÓW MOWY PRZYGOTOWUJĄCYCH DO PRAWIDŁOWEJ WYMOWY GŁOSEK [S] [Z] [C] [DZ]

Ćwiczenia języka

1. Liczenie dolnych zębów czubkiem języka po wewnętrznej stronie.
2. Oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni dolnych zębów.
3. Dotykanie czubkiem języka wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy z równoczesnym wybrzmiewaniem głoski [e],
4. Zlizywanie czubkiem języka dżemu lub masła czekoladowego z dolnych dziąseł.
5. Energiczne wyrzucanie czubka języka zza dolnych zębów - zabawa Wymiatanie śmieci.

Ponieważ układ masy języka podczas wybrzmiewania głosek syczących jest identyczny, jak przy dmuchaniu prowadzimy szereg ćwiczeń oddechowych, zwracając uwagę na wykonywanie tej czynności na konkretne przedmioty, np. świecę, kartkę papieru. Pozwala to stwierdzić czy strumień powietrza jest prawidłowo kierowany, a także - sprawdzić długość wydechu.

1. Dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki.
2. Dmuchanie na płomień świecy w odległości niepozwalającej zdmuchnąć płomyka, lecz wyginać go pod wpływem dmuchania - zabawa Tańczący płomyczek.
3. Dmuchanie na papierowe łódki pływające w misce z wodą.
4. Zdmuchiwanie kulki waty kosmetycznej z ręki - zawody Kto dmuchnie dalej.
5. Wydmuchiwanie baniek mydlanych.
6. Dmuchanie na papierowe ozdoby zawieszone na nitkach o różnej długości ponad głową ćwiczącego.
7. Dmuchanie na papierowe kulki po wytyczonej trasie narysowanej na podłodze - zabawa Wyścigi samochodowe.
8. Przedmuchiwanie piłeczki pingpongowej do osoby siedzącej na przeciwko - zabawa Mecz piłkarski.
9. Dmuchanie przez rurkę do wody, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza - zabawa Gotowanie wody.
10. Nadmuchiwanie balonów, zabawek i piłek z folii.
11. Próby gwizdania.
12. Zdmuchiwanie lekkiego przedmiotu z ręki, np. piórka, kłębka waty, papierowej kulki.
13. Rozdmuchiwanie: chrupek, ryżu, kaszy, pociętej gąbki lub kawałków styropianu.
14. Gra na instrumentach muzycznych: organkach, trąbce, gwizdku.
15. Gra na grzebieniu owiniętym cienką bibułą.
16. Dmuchanie na piórko, aby unosiło się ponad głową osoby ćwiczącej.
17. Rozdmuchiwanie plamki farby wodnej na podkładce z tworzywa sztucznego

 Ćwiczenia warg

1. Rozciąganie warg do uśmiechu i wymawianie głoski [i],

2. Naprzemienny uśmiech z pokazywaniem zębów, a następnie zasłanianiem ich wargami.

3. Układanie ust do uśmiechu i powrót do pozycji neutralnej.

4. Wydawanie odgłosów z rozciągniętymi kącikami ust:

• kozy - me, me,
• barana - be, be,
• kurczątka - pi, pi,
• śmiechu - hi, hi.

5.  Pokazywanie szerokiego uśmiechu, a następnie ściąganie ust, jak przy głosce [u].

 Głoska [s]

Jest głoską szczelinową, przedniojęzykowo- zębową, bezdźwięczną, twardą, ustną.

 

W celu wywołania głoski [s] wykorzystujemy metody: wzrokową, słuchową, czucia skórnego oraz przekształceń artykulacyjnych.

Rozpoczynamy od metody wyjaśnienia ułożenia narządów artykulacyjnych: język leży za dolnymi zębami, tworząc rynienkę podobnie, jak podczas dmuchania, wargi natomiast rozchylają się, tworząc łagodny uśmiech. Podczas prototypowego wybrzmiewania głoski [s] przykładamy wewnętrzną stronę dłoni ćwiczącego do naszych warg, zwracając uwagę na potrzebę kierowania strumienia wydychanego powietrza środkiem ust.

Jeśli wybrzmiewanie [s] sprawia kłopot, to zaczynamy od  ćwiczeń w dmuchaniu na wybrany przedmiot, przechodząc do dmuchania z równoczesnym ułożeniem ust do uśmiechu, aż po wybrzmienie głoski przy niezmienionym położeniu narządów mowy. Usta są spłaszczone, jak podczas delikatnego uśmiechu, język tworzy rynienkę, tj. czubek maksymalnie zbliża się do dolnych zębów, a boki lekko unoszą się górnych zębów i dziąseł.

Jeśli dziecko ma problemy z uniesieniem boków języka w tzw. rynienkę, rozpoczynamy od ćwiczeń otaczania językiem plastikowej słomki do napojów, lub słonego paluszka. Proponuje się również przedłużone wypowiadanie głoski [e] i zbliżanie zębów do siebie, a następnie próby wybrzmiewania [s].

 

Głoski syczące mogą być wymawiane międzyzębowo lub bocznie. Ćwiczenia rozpoczynamy od korekcji głoski [s], jeśli język pojawia się między zębami, podczas tonacji wszystkich głosek dentalizowanych, tj. szeregu szumiących i ciszących. Powodem jest korzystniejsze ułożenie języka różnicujące błędną i prawidłową wymowę. Natomiast, gdy występuje seplenienie boczne wszystkich trzech szeregów, rozpoczynamy od wywołania głoski [s]

Opracowała: Katarzyna Domagała - Szpilakowska

---

GŁOSKI SZUMIĄCE ZESTAW ĆWICZEŃ NARZĄDÓW MOWY, PRZYGOTOWUJĄCYCH DO PRAWIDŁOWEJ WYMOWY GŁOSEK [sz] [Ż] [cz] [dż].

Ćwiczenia języka

1. Wysuwanie szerokiego języka na zewnątrz jamy ustnej.
2. Żucie brzegów języka zębami trzonowymi, w celu rozciągania całej jego powierzchni.
3. Klaskanie językiem - naśladowanie odgłosu konia uderzającego kopytami o bruk.
4. Dotykanie czubkiem języka górnych zębów po stronie wewnętrznej, podczas szerokiego otwierania jamy ustnej - zabawa Liczenie ząbków.
5. Oblizywanie językiem górnych zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych,
   a następnie otwartych ustach - naśladowanie mycia zębów językiem.
6. Przytrzymanie przez kilka sekund czubka języka na podniebieniu przy szeroko otwartych ustach - zabawa Zaczarowany język.
7. Cofanie języka w głąb jamy ustnej, zaczynając od górnych zębów, a kończąc na podniebieniu miękkim - zabawa Krasnoludek zagląda do gardła.
8. Zlizywanie czubkiem języka z podniebienia, np. kawałka rozmiękczonej czekolady lub gumy rozpuszczalnej.
9. Ssanie czubkiem języka na podniebieniu małego pudrowego cukierka, musującej witaminy C, opłatka lub naśladowanie ssania pożywienia.
10. Wydmuchiwanie powietrza przez język zwinięty w tzw. rynienkę boki języka przylegają do górnych dziąseł. Zjedzenie wcześniej miętowego cukierka sprzyja intensywniejszemu odczuciu przepływu powietrza przez środek języka.

 Ćwiczenia warg

1. Naśladowanie mlaskania.
2. Śpiewanie znanych melodii na sylabach: la, lo, le, lu, ly.
3. Cmokanie ustami naśladowanie posyłania całusków.
4. Wysuwanie zaokrąglonych warg do przodu w kształcie ryjka świnki.
5. Wydawanie odgłosów:

• • krowy - mu, mu,
• • kukułki - kuku, kuku,
• • sowy - hu, hu,
• • psa - hau, hau,
• • rybki - plum, plum,
• • pukania - puku, puku,
• • uderzania - buch, buch,
• • chodzenia - tupu, tupu.

1. Wysuwanie warg do przodu, a następnie naprzemienne ich otwieranie i zamykanie - naśladowanie pyszczka rybki.
2. Układanie warg w kształcie ryjka, a następnie ich rozsuwanie do uśmiechu.
3. Przytrzymywanie wargami wkładki przedsionkowej zwanej też smoczkiem ortodontycznym podczas prób wyciągania go z ust.
4. Gra na trąbce z szerokim ustnikiem, flecie, harmonijce ustnej.

 

Głoska [sz] 

Jest to głoska szczelinowa, przedniojęzykowo- dziąsłowa, bezdźwięczna, twarda, ustna.

Prezentujemy przed lustrem układ narządów mownych przygotowanych do wybrzmienia głoski. Unosimy język na wałek dziąsłowy. Zbliżamy, ale nie zaciskamy zębów oraz układamy usta w ryjek. Następnie podczas wydechu wymawiamy przedłużone [sz].

Jeśli poinstruowana osoba ma trudności z uniesieniem języka, powtarzamyjednoz ćwiczeń przygotowujących do wywołania głosek szumiących, tj. klaskanie językiem, czyli wydawanie odgłosu biegnącego konia. W czasie wykonywania ćwiczenia polecamy zatrzymać czubek języka na podniebieniu, równocześnie własnymi rękami przesuwamy policzki do przodu w celu uzyskania ryjka i polecamy wybrzmieć [sz]. Jeśli nadal dziecko ma problem z utrzymaniem języka na wałku dziąsłowym, uwrażliwiamy miejsce artykulacji dotykając podniebienie słonym paluszkiem lub rurką waflową, którą dziecko zje w nagrodę po prawidłowym wykonaniu polecenia. Uczulać możemy również sondami lub szpatułkami medycznymi, co jednak w przypadku małego dziecka jest negatywnie kojarzoną czynnością.

 W skrajnych przypadkach można przytrzymać uniesiony język palcem lub szpatułkąi polecić dziecku długo dmuchać przez. Jedną z przyczyn zniekształceń głoski [sz] oraz pozostałych w szeregu [ż] [cz] [dż] może być seplenienie międzyzębowe lub boczne, czyli realizacje z językiem między zębami lub językiem skręconym na bok. W takich sytuacjach konieczne jest uświadomienie potrzeby trzymania języka za zębami oraz kierowania strumienia powietrza środkiem. W przypadku seplenienia międzyzębowego wszystkich głosek dentalizowanych zaleca się rozpoczynanie ćwiczeń korygujących od głoski [sz], następnie pozostałych z szeregu szumiących, potem kolejno głosek syczących, a na końcu - ciszących. Przyczyną takiego postępowania jest konieczność nauczenia trzymania języka za zębami.

Dziecku łatwiej trzymać pionowy język za zębami niż wykonywać nieznaczny ruch cofający język w głąb jamy ustnej. Inną propozycją jest polecenie ściskania zębami szpatułki lub plastikowej rurki do picia napojów podczas wymawiania głosek syczących, realizowanych międzyzębowo.

Przy seplenieniu bocznym terapia powinna rozpoczynać się od głoski [s] ze względu na potrzebę kierowania strumienia powietrza środkiem, a nie bokiem jamy ustnej. Proponuje się również rozpoczynanie terapii sygmatyzmu bocznego od metody żucia, tj. rozluźnienia i poszerzenia całej masy języka przed przystąpieniem do korekcji

W sytuacjach, gdy dziecko ma problemy z wybrzmiewaniem [sz] - mimo dokładnego wyćwiczenia narządów artykulacyjnych - terapię rozpoczynamy od [cz]. Głoska ta wypowiadana jest krótko, ponieważ nie należy do głosek trwałych. Zaczyna się zwarciem czubka języka z podniebieniem, nagłym oderwaniem apexu spowodowanym przepływem strumienia powietrza z płuc do jamy ustnej. Dla niektórych dzieci jest to łatwiejsze do wykonania niż zbliżenie i dłuższe utrzymywanie przodu języka przy podniebieniu, a jego boków - przy zębach trzonowych. Ćwiczenia korygujące rozpoczynamy z chwilą pojawienia się zniekształconych głosek w mowie potocznej dziecka, nie czekając na ich samoistne poprawne wybrzmiewanie, ponieważ w przypadku deformacji jest to niemożliwe.

Jeśli dziecko nieprawidłowo wymawia głoskę [sz], to zazwyczaj zaburzone są pozostałe głoski szumiące [ż] [cz] [dż]. Sumienne i dokładne wykonywanie ćwiczeń języka i warg oraz czyste brzmieniowo wywołanie i utrwalenie głoski [sz], zaczynając od izolacji, poprzez logotomy, nagłos, śródgłos i wygłos wyrazowy, kończąc na zdaniach i dłuższych wypowiedziach, np. w wierszach i opowiadaniach, sprzyja zarówno automatyzacji głoski, jak i przyspiesza prawidłowe przyswojenie pozostałych w szeregu głosek.

Opracowała: Katarzyna Domagała - Szpilakowska

---

ZESTAW ĆWICZEŃ NARZĄDÓW MOWY PRZYGOTOWUJĄCYCH DO WYWOŁANIA GŁOSKI [L]

Głoska [l]

 

1. Oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni górnych zębów - zabawa Mycie zębów.
2. Dotykanie czubkiem języka górnych dziąseł, a następnie energiczne opuszczenie języka
   w dół - zabawa Idzie koń.
3. Uderzenie całą powierzchnią języka o podniebienie, czyli naśladowanie mlaskania.
4. Zlizywanie całą powierzchnią języka kawałka gumy rozpuszczalnej lub czekolady przyklejonej do podniebienia.
5. Ssanie językiem pudrowego cukierka przyklejonego do podniebienia.
6. Szybkie wyrzucanie zwiniętego języka z jamy ustnej na zewnątrz.
7. Podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, dotykanie wewnętrznej powierzchni górnych zębów - zabawa Liczenie zębów.
8. Przytrzymywanie szerokiego języka kilka sekund na podniebieniu, przy szeroko otwarty ustach.

 

 

Głoska [l]

 

[l] to głoska boczna, przedniojęzykowo- dziąsłowa, dźwięczna, twarda, ustna.

 

Ułożenie całej masy języka na dziąsłach górnych, podczas szerokiego otwierania ust,
a następnie wybrzmiewanie [l], powinno wystarczyć do prawidłowej realizacji głoski. Należy pamiętać, aby demonstrację układu narządów artykulacyjnych wykonywać przed lustrem. W przypadku trudności należy rozpocząć od ułożenia języka na górnej wardze i wypowiadania głoski, następnie przesunięcia języka do zębów i ponownego wybrzmiewania [I], kończąc na wypowiadaniu głoski z językiem cofniętym do dziąseł (Demel 1994, 93). Innym sposobem korekcji jest przedłużone wymawianie [a] i dotykanie czubkiem języka do górnych dziąseł,
a następnie opuszczenie go do zębów dolnych (Antos, Demel, Styczek 1971, 74; Karczmarczuk 1987, 125; Styczek 1981, 471). Można również delikatnie podbijać podbródek zewnętrzną stroną dłoni w czasie artykulacji [a] (Skrzynecka 1999a, 4).

Opracowała: Katarzyna  Domagała - Szpilakowska

---

ZESTAW ĆWICZEŃ NARZĄDÓW MOWY PRZYGOTOWUJĄCYCH DO WYWOŁANIA GŁOSKI [R]

Głoska [r]

Ćwiczenia języka

1. Nagryzanie brzegów języka zębami, czyli masowanie i rozciąganie języka.
2. Wysunięcie przedniej części języka między zęby i delikatne żucie go, tzn. masaż języka.
3. Przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby, tj. masowanie języka.
4. Wysuwanie szerokiego języka z ust - zabawa Pokaż łopatę.
5. Odklejanie językiem chrupek kukurydzianych lub opłatka z podniebienia.
6. Klaskanie czubkiem języka o podniebienie twarde, od najwolniejszych uderzeń po najszybsze - zabawa Jedzie konik.
7. Wielokrotne odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią - do podniebienia - zabawa w mlaskanie.
8. Zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady, kropli miodu, odrobiny dżemu lub opłatka.
9. Naśladowanie lub ssanie prawdziwego cukierka czubkiem języka.
10. Przytrzymanie paska papieru wargami, a następnie zdmuchiwanie go z ust.
11. Szybkie wypowiadanie głoski [l].
12. Szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie ly z językiem uderzającym o górną wargę.
13. Energiczne, wielokrotne wybrzmiewanie:

• te, te, te,
• ty, ty, ty,
• de, de, de,
• dy, dy, dy.

1. Naśladowanie różnych odgłosów:

• rybki - plum, plum,
• indyka - gul, gul,
• bociana - kle, kle,
• chodaków - klap, klap,
• mycia - chlapu, chlapu,
• jazdy konnej – patataj.

1. Śpiewanie różnych melodii na sylabach:

• la, la, la,
• lo, lo, lo,
• le, le, le,
• lu, lu, lu,
• ly, ly, ly.

1. Coraz szybsze wypowiadanie zbitki sylabowej la lolu le.
2. Szybkie kilkukrotne powtarzanie:

• nalapatada,
• nolopotodo,
• nelepetede,
• nuluputudu,
• nylypytydy.

1. Coraz szybsze i wielokrotne wypowiadanie zbitki bd.
2. Powtarzanie ze stopniowym przyspieszaniem:

• bda, bdo, bde, bdu, bdy,
• pta, pto, pte, ptu, pty,
• bda – pta,
• bdo – pto,
• bde – pte,
• bdu – ptu,
• bdy – pty.

1. Przyspieszone wielokrotne wybrzmiewanie:

• tedamwa,
• tattedat,
• ente dente,
• lelum polelum,
• ble, bla,
• tla, tlo, tlu.

1. Podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, unoszenie czubka języka do podniebienia a następnie szybkie i wielokrotne wymawianie przytępionych głosek: [t] [d] oraz zbitek spółgłoskowych td, tdn, a także zbitek sylabowych:

• teda – teda,
• tede – tede,
• tedo – tedo,
• tedu – tedu,
• tedy – tedy.

1. Recytacja rymowanki z [t] dziąsłowym

Kto tutaj tak tupie?

To tato tutaj tak tupie.

Ach, tato tutaj tak tupie!

1. Unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego, wymawianie przedłużonego [d]
    z równoczesnymi energicznymi, poziomymi ruchami palcem po wewnętrznej powierzchni języka lub po wędzidełku podjęzyczkowym.
2. Uniesienie języka do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchnięcie na czubek języka, aż do pojawienia się tr.
3. Ułożenie wąskiego paska papieru na języku lub pod nim, a następnie wypowiadanie głoski [t]. Papier powinien się unosić, a zamiast [t] powinno pojawić się trrr.
4. Mocne akcentowanie [t] podczas wybrzmiewania zbitek tll, tll, tll, trl najpierw szeptem,
   a potem głośno.
5. Powtarzanie szeptem, a następnie głośno:

• la, la, la, trla,
• lo, lo, lo, trlo,
• lu, lu, lu, trlu,
• !e, le, le, trle,
• ly, ly, ly, trly,
• li, li, li, trli.

1. Szeptem i głośno wypowiadanie trla, trlo, trle, trlu, trly.
2. Próby naśladowania odgłosów, zaczynając od szeptu:

• śpiewu ptaków - tri li li,
• gry na trąbce - tra ta ta, tru tu tu, tre te te,
• zepsutego zamka karabinu - trtrtr, dr drdr,
• warczenia psa - wrr, wrr, wrr,
• ruszającego traktora - tur turtur, tyrtyrtyr, pyr pyrpyr,
• odlotu ptaków - fru, fru, fru,
• ćwierkania wróbli - ćwir, ćwir,
• zatrzymywania konia - pr, pr,
• odgłosu świnki - chrum, chrum,
• chrapania - chr, chr, chr,
• dzwoniącego tramwaju - dryń, dryń,
• chrupania - chrup, chrup,
• szorowania - szuru, szuru,
• zapalania światła – pstryk,
• łamania gałęzi – trach.

1.  Częste żucie gumy do momentu utraty przez nią smaku.

Ćwiczenia warg

1. Naśladowanie odgłosów z otoczenia:

• samopoczucia w czasie zimna - brr, brr,
• ruszającego motocykla - brum, brum,
• parskania konia - prr, prr.

1. Energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca.
2. Parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi.
3. Pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie.

 

 

Głoska [r]

[r] jest drżąca, przedniojęzykowo- dziąsłowa, półotwarta, dźwięczna, twarda, ustna.

Szeroka gama ćwiczeń przygotowujących do wywołania [r] jest bazą wyjściową do uzyskania jej prawidłowej. Ćwiczenia przygotowujące wymagają długich czasowo oraz dokładnych, wielokrotnych powtórzeń.

W ćwiczeniach języka, zaczynając od punktu 11 nie przechodzimy do kolejnego, jeśli prawidłowo i płynnie nie zrealizujemy poprzedniego.

Ćwiczenia: 26, 27, 28, 29 oraz pierwsze z ćwiczeń warg zaczynamy od szeptu, który sprzyja szybszemu pojawieniu się głoski [r]. Dopiero potem przechodzimy do głośnego wypowiadania. Wybrzmiewanie [r], choć z jednym drgnięciem przodu języka w czasie ćwiczeń przygotowujących pozwala na przejście do logotomówtra, tro, tru, tre, try, następnie - do tworzonych z nich wyrazów typu: trawa, trasa, tratwa, itd.

W sytuacjach, gdy mimo skrupulatnych ćwiczeń przygotowujących głoska nie jest wybrzmiewana, zaleca się szybkie poziome potrącanie palcem wędzidełka podjęzyczkowego podczas wymawiania [ż] (Antos, Demel, Styczek 1971, 144) lub czubka języka od wewnętrznej strony w czasie wymawiania [d], W sprzedaży są również korektory do rotacyzmu, które zastępują poziome ruchy palca osoby ćwiczącej.

Ćwiczenia korygujące zaburzoną głoskę rozpoczynamy po 5 roku życia w sytuacjach zastępowania jej innymi głoskami lub opuszczania. Jeśli występują realizacje: wargowe, międzyzębowe, policzkowe, języczkowe, podniebienne, gardłowe, korekcję rozpoczynamy od momentu pojawienia się  niekształconej głoski. Należy wtedy pamiętać o pominięciu niektórych ćwiczeń przygotowujących, mogących spotęgować wadę, np. przy  wystąpieniu [r] wargowego nie prowadzimy ćwiczeń warg, przy [r] międzyzębowym nie utrwalamy zaburzenia poprzez ćwiczenia języka uruchamianego między drgającymi wargami.

Opracowała: Katarzyna Domagała - Szpilakowska